Het systeem functioneert niet. Toch gaan we ermee door.
10 jaar na Huizinge
Een jaar geleden ben ik begonnen met mijn PhD project bij het Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen. Ons doel: manieren ontwikkelen om vertrouwen te herstellen en verzoening te bereiken tussen actoren in Groningen, zoals o.a. inwoners, overheden en de industrie. Er is het afgelopen jaar veel gebeurd rond het gaswinningsdossier. In dit stuk sta ik stil bij twee belangrijke ontwikkelingen die ik als onderzoeker heb gevolgd: de Parlementaire Enquête Aardgaswinning Groningen en de actiemaand Respect voor Groningen.
Naar aanleiding van het 10e jubileum van de aardbeving van Huizinge hebben de Groninger Bodem Beweging en het Groninger Gasberaad, met steun van SP kamerlid Sandra Beckermann en Chris Garrit, een actiemaand georganiseerd. De actiemaand bestond uit een reeks themabijeenkomsten en een slotdebat in de stad Groningen. Het resulteerde in een eisenlijst en een petitie, die de volgende dag aan Staatssecretaris Vijlbrief gepresenteerd werden.
De actiemaand was een goede gelegenheid om in het algemeen te reflecteren op het Groninger dossier: wat is er veranderd in het laatste decennium? Wat is er goed gegaan? Welke problemen blijven spelen bij de gedupeerden?
In de laatste tien jaar is er een bureaucratisch systeem opgezet - en steeds aangepast - om de schadeafhandeling en de versterkingsoperatie aan te pakken. Er zijn nieuwe regelingen ontwikkeld, nieuwe ministers benoemd, en nieuwe kabinetten gekozen.
Hoewel er veel is veranderd, zie ik in Groningen meer continuïteit dan verandering. Simpele schades worden efficiënt afgehandeld, maar mensen met complexe problemen blijven jarenlang wachten op duidelijkheid. Er zijn nog steeds geen heldere oplossingen voor zzp’ers, MKB'ers en boeren die met schade en versterking kampen, en met andere gerelateerde problematiek zoals bijvoorbeeld gederfde inkomsten, mestkelder problematiek en bijkomende kosten. Huurders zijn afhankelijk van woningcorporaties die op geheel verschillende manieren beleid voeren, wat voor ongelijke behandeling zorgt. Dit is overigens in het gehele dossier een groot probleem.
In Groningen lijkt het alsof de verantwoordelijkheid volledig uit het systeem geregeld is. De verhoren van de Parlementaire Enquête laten zien dat de gaswinning in Groningen een enorm complex systeem is geworden. Veel mensen spelen hierin een rol maar niemand heeft de eindverantwoordelijkheid. Ligt het aan Kamp dat de productie in 2013, het jaar na Huizinge, sterk is verhoogd? Deels. Ligt het aan de ambtenaren van EZK die verzaakten in het doorspelen van informatie? Ligt het aan Verhagen? Of aan het gasgebouw? Ook. Het is onduidelijk wie Groningers aansprakelijk kunnen houden voor de bovengenoemde problemen en of de gemaakte fouten ook consequenties kunnen hebben voor de betrokkenen binnen de Parlementaire Enquête.
Een ander ongewenste effect van de Enquête is dat bestuurders, maar ook andere betrokkenen binnen de gaswinnningsproblematiek aarzelen om actie te ondernemen wanneer ze voor de parlementaire commissie moeten verschijnen. Ze willen de uitkomsten van de Enquête vaak afwachten. Dit is enerzijds begrijpelijk, maar als je naar de gehele geschiedenis van het dossier kijkt, merk je dat passief en reactief optreden van sommige bestuurders in Groningen en daarbuiten kenmerkend is.
Opvallend tijdens de actiemaand waren de wisselingen van de wacht bij de maatschappelijk organisaties die Groningen vertegenwoordigen. Enkele woordvoerders die vroeger veel media te woord stonden zijn grotendeels uit beeld. Een herkenbare nieuwe woordvoerder zou de Groninger zaak goed doen.
Tijdens het slotdebat van de actiemaand heeft Vijlbrief een pleidooi gehouden: er zijn veel belangen voor het opendraaien van de gaskraan, en de Staatssecretaris voelt veel druk. Vijlbrief heeft tijdens het slotwoord om de steun van de Groningers gevraagd en de Groningers aangemoedigd om zich te organiseren en hun stem te laten horen. Het is onduidelijk hoe dit met veel impact gedaan kan worden.
De actiemaand mondde uit in een eisenpakket en een petitie. De petitie ‘Respect voor Groningen’ werd duizenden keren getekend. Het eisenpakket is kort en krachtig. Dit heeft als voordeel dat enkele eisen kernachtig worden neergelegd. Wel is het noodzakelijk om de eisen nader toe te lichten en uit te werken. De actiemaand en de Parlementaire Enquête hebben mij verbijsterd: hoe kunnen in Nederland, in de 10 jaar na Huizinge, zoveel zaken niet goed zijn opgelost en ingericht. Als je de verhalen van bewoners op je laat inwerken, kan je concluderen dat het nog een tijd gaat duren voordat dit systeem oplossingen gaat bieden. Maar omdat het systeem zo’n complex bouwwerk is, is het helaas ook volkomen onduidelijk hoe het verbouwd zou kunnen worden.
Agustín De Julio Pardo, Promovendus