Masterclasses 'Aardbevingen en gaswinning in Groningen'
In samenwerking met Rudolf Agricola School ontwikkelden we een serie masterclasses. Hierin worden alle kanten van de Groninger gaswinningsproblematiek door experts belicht in online presentaties. Aan de orde komen de geologische oorzaken en de bouwkundige gevolgen, maar ook de institutionele afwikkeling, de gezondheid van de bewoners en de economische effecten.
Een integraal begrip van de oorzaken, en de verschillende ‘sociaal-maatschappelijke’ gevolgen van de gaswinning in Groningen zijn van groot belang voor een goede omgang met de problematiek. Met de masterclasses willen we geïnteresseerden verdiepende inzichten bieden met betrekking tot dit thema. We geven op een toegankelijke manier overzicht en delen kennis vanuit verschillende disciplines.
De Masterclasses
Dr. Nienke Busscher en Dr. Sanne Hupkes - De maatschappelijk impact van gaswinning in Groningen
De maatschappelijk impact van gaswinning in Groningen is omvangrijk en complex. Het Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen geeft in deze Masterclass een overzicht aan de hand van 6 thema’s:
1. bestuur, communicatie en beleid; 2. beleving van veiligheid, vertrouwen, schade en versterking; 3. woningmarkt en economische ontwikkelingen; 4 leefomgeving en leefbaarheid; 5. cultuur, binding en imago; 6. en gezondheid en welzijn. Deze thema’s, die voortkomen uit de wetenschappelijke literatuur over social impact assessments, dekken gezamenlijk de impact die (mijnbouw)projecten doorgaans kunnen hebben op gemeenschappen en hun leefomgeving. Met het duiden en verbinden van de verschillende thema’s heeft deze lezing een sterk interdisciplinair karakter. We bespreken de meest recente ontwikkelingen op het gebied van de gaswinning en de bevingen, versterking en schadeherstel. Hierbij benadrukt het Kennisplatform: niet alleen materieel en procedureel moet er veel hersteld worden in Groningen, óók het herstel van relaties tussen alle betrokken actoren behoeft aandacht.
Nienke Busscher is sinds de oprichting van het Kennisplatform (2018) betrokken als coördinator. Samen met wetenschappelijk directeur Tom Postmes geeft ze leiding aan het team en geeft ze organisatorisch en inhoudelijk vorm aan het platform. In 2018 gepromoveerde ze aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen (afd. Culturele Geografie). Hiervoor deed ze onderzoek naar landonteigening in Argentinië en de spanningen en samenwerking die hierdoor ontstonden tussen overheid, bedrijven en bewoners.
Sanne Hupkes werkte tot maart 2023 als onderzoeker voor het Kennisplatform. Vanuit deze rol was ze onder andere hoofdauteur van het in 2021 verschenen kennisoverzicht Inzicht in Impact: de gevolgen van gaswinning voor de bewoners van Groningen. Daarvoor promoveerde ze bij de Rijksuniversiteit Groningen in de filosofie (vakgroep Ethiek, Sociale en Politieke Filosofie) met een proefschrift over democratie in sterk verdeelde samenlevingen.
Prof. Rien Herber - Over de oorsprong en de geologische samenstelling van het Groningen gasveld
Rien Herber is emeritus professor in Geo-energie aan het Energy and Sustainability Research Institute van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij werd in 2004 adjunct directeur van de NAM. In 2009 werd hij hoogleraar in Groningen. Hij is sinds 2011 lid van de Mijnraad.
In deze presentatie gaat Rien Herber in op de oorsprong en de geologische samenstelling van het Groningen gasveld. Er wordt speciale aandacht gegeven aan het effect van gasproductie op het gedrag van het gasveld, met name de optredende bodemdaling en seismiciteit. De bron van de trillingen is gelegen op een diepte van rond de 3 km, maar in de presentatie wordt ook uitgelegd wat dit betekent voor de grondbeweging aan het aardoppervlak en het effect op bouwwerken.
Prof. mr. dr. Herman Bröring - de juridische kant van de mijnbouwschadeproblematiek
Herman Bröring is hoogleraar Bestuursrecht aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek betreft het algemeen bestuurs(proces)recht, met bijzondere aandacht voor soft law, rechtshandhaving en de mijnbouwschadeproblematiek in Groningen.
De juridische kant van de mijnbouwschadeproblematiek omvat vijf dossiers: 1. de omvang van de gaswinning, 2. afhandeling van schade, 3. versterking van gebouwen, 4. regioperspectief en 5. de governance van het geheel. Deze presentatie omvat de schadeafhandeling en de versterking. In een onderlinge vergelijking tussen beide dossiers wordt ingegaan op de ontwikkeling van een privaatrechtelijke naar een publiekrechtelijke aanpak, en van een aanpak gebaseerd op beleidsregels naar een wettelijke regeling: de Tijdelijke wet Groningen. Bijzondere aandacht wordt besteed aan een aantal opvallende organisatorische en procedurele verschillen tussen schadeafhandeling en versterking.
Prof. dr. Frank Vanclay - Social impacts of extractive industries
Frank Vanclay is hoogleraar Culturele Geografie aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.
Er kunnen veel negatieve sociale effecten optreden door winningsactiviteiten. Deze effecten zijn doorgaans niet tastbaar, moeilijk te meten en kunnen tijdelijk en ruimtelijk ver verwijderd zijn van de projectlocatie. In veel opzichten verschillen de sociale gevolgen van de gasbevingen in Groningen niet van de ervaringen van andere gemeenschappen in mijnbouwgebieden over de hele wereld. In deze presentatie bespreekt Frank Vanclay, een expert in het managen van sociale problemen in grote projecten, de ervaringen van gemeenschappen in mijnbouwgebieden en schetst hij wat de winningsindustrieën moeten doen om een sociale licentie te krijgen om te opereren en te groeien.
Prof. dr. Christian Zuidema - Energietransitie in Groningen: probleem of kans?
Christian Zuidema is Adjunct Hoogleraar Planologie op het thema ‘Planning voor Duurzame Transformaties’ aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.
Energie heeft in de afgelopen decennia een grote rol gespeeld in Groningen: de opkomst van de chemische industrie, de opwek van elektriciteit in de Eemshaven, de banen in de energiesector en meer recent, de opkomst van duurzame opwekking en haar soms vrij heftige consequenties. Christian Zuidema bespreekt de mogelijke consequenties en kansen voor sociaal economische ontwikkelingen in relatie tot energietransitie. De vraag die centraal staat is of energie als kans of als bedreiging moet worden gezien in Groningen en vooral, hoe we meer in oplossingen kunnen denken. Daarin gaat het zowel om ruimtelijke veranderingen als nadrukkelijk over de institutionele voorwaarden – proces, gelijkheid, koste en baten.
Dr. Melanie Bakema - De effecten van bestuurssystemen op weerbaarheid en herstelprocessen van rampen
Melanie Bakema schreef haar proefschrift over ‘Disaster Governance' aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Daarin vergeleek ze verschillende gevolgen en aanpak van rampen door drie rampen naast elkaar te zetten: Christchurch (Nieuw Zeeland), Chiloé (Chili), en de aardbevingen in Groningen. Ze bestudeerde hoe verschillende bestuurssystemen verschillende gevolgen hebben voor de langdurige weerbaarheid en duurzame herstelprocessen binnen gemeenschappen. Momenteel houdt ze zich als beleidsadviseur crisisbeheersing bezig met het analyseren van risico's en beleidsadvisering over het voorkomen en bestrijden van mogelijke rampen en crises, o.a. op het gebied van de aardbevingen in Groningen, cybersafety en klimaatverandering.
Prof. dr. Harry Garretsen - Gaswinning en Aardbevingen: De Impact op de Groningse Huizenprijzen
Harry Garretsen is hoogleraar Internationale Economie & Bedrijfskunde aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen.
Hoe bepaal je als onderzoeker het mogelijke effect van aardbevingen op huizenprijzen? Of beter gezegd, hoe isoleer je de invloed van de Groningse aardbevingen op de huizenprijzen wetende dat tal van zaken de prijs van een huis kunnen beïnvloeden? In deze masterclass wordt aan de hand van een concreet onderzoeksvoorbeeld de methodiek uit de doeken gedaan, de resulaten besproken en toegelicht, en wordt er stil gestaan bij de beleidsrelevantie en het belang voor de inwoners van het aardbevingsgebied.
Prof. dr. Michel Dückers - De gezondheidsimpact van de gaswinningsproblematiek
Michel Dückers is hoogleraar Crises, Veiligheid en Gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Hoe houd je op een onafhankelijke manier zicht op de psychosociale impact van de gaswinningsproblematiek? Door belanghebbenden vanuit beleid, praktijk en wetenschap te betrekken bij de opzet, uitvoering en duiding van het onderzoek en doorlopend in gesprek te blijven. Het onderzoeksteam Gronings Perspectief voert interviews en vragenlijstmetingen uit en analyseert data, inspelend op actuele ontwikkelingen en behoeften. Inmiddels zijn er allerlei overeenkomsten en verschillen te benoemen tussen de voortdurende situatie in Groningen en andere rampen en crises. Daar moeten we van leren.